Η NASA εδώ και λίγους μήνες έχει ανοίξει ένα νέο παράθυρο στο σύμπαν με την αποστολή SPHEREx. Τα αρχικά σημαίνουν «Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer» (ελληνιστί: Φασματοφωτόμετρο για την Ιστορία του Σύμπαντος, την Εποχή του Επαναϊονισμού και την Εξερεύνηση των Πάγων).
Πρόκειται για έναν διαστημικό ανιχνευτή/τηλεσκόπιο που θα δημιουργήσει τον πιο πλήρη τρισδιάστατο χάρτη του ουρανού που έχει παρατηρηθεί ποτέ, χαρτογραφώντας εκατοντάδες εκατομμύρια γαλαξίες και περισσότερα από 100 εκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας. Η εκκίνηση της αποστολής έγινε στις 11 Μαρτίου 2025, προσφέροντας δεδομένα που θα συντελέσουν στη διερεύνηση πολλών κοσμικών ερωτημάτων.
Ένα σύμπαν σε φασματική ανάλυση
Το SPHEREx θα σαρώνει ολόκληρο τον ουρανό, καταγράφοντας 102 διαφορετικά μήκη κύματος υπέρυθρου φωτός. Η φασματική αυτή ανάλυση θα του επιτρέψει να εντοπίσει οργανικά και άλλα απαραίτητα για τη ζωή χημικά ίχνη στο διάστημα, όπως την παρουσία πάγων νερού, διοξειδίου του άνθρακα και άλλων ενώσεων σε περιοχές σχηματισμού άστρων και πλανητικών συστημάτων.
Με αυτή τη μέθοδο, η NASA φιλοδοξεί να εντοπίσει πώς κατανεμήθηκε η ύλη στο σύμπαν σε διάφορες εποχές, αλλά και να χαρτογραφήσει τις συνθήκες που επικρατούσαν λίγο μετά τη «Μεγάλη Έκρηξη» – την εποχή που οι πρώτοι γαλαξίες και αστέρες άρχισαν να σχηματίζονται.
Γέφυρα επιστημών και αποστολών
Το SPHEREx δεν θα λειτουργεί απομονωμένα. Τα δεδομένα του θα συμπληρώνουν εκείνα των «διάσημων» πλέον τηλεσκόπιων όπως το James Webb Space Telescope και το Hubble, τα οποία εστιάζουν σε συγκεκριμένες περιοχές με πολύ μεγαλύτερη ανάλυση. Συγκεκριμένα, το SHPEREx θα μπορεί να «δείχνει» που να εστιάσουν τα τηλεσκόπια όπως το James Webb. Ο συνδυασμός των παρατηρήσεων θα δώσει στους επιστήμονες του διαστήματος ένα «πανοραμικό» και ταυτόχρονα λεπτομερές πορτρέτο του ουρανού, βοηθώντας στη μελέτη της σκοτεινής ύλης, της σκοτεινής ενέργειας και της εξέλιξης των γαλαξιών.
Αναζητώντας τις ρίζες της ζωής
Ένα ιδιαίτερα συναρπαστικό κομμάτι της αποστολής αφορά την αναζήτηση των χημικών συστατικών που θεωρούνται απαραίτητα για την ανάπτυξη ζωής. Με την ικανότητά του να εντοπίζει πάγους και οργανικά μόρια σε νεφελώματα και δίσκους γύρω από νεαρά άστρα, το SPHEREx θα συμβάλει στην κατανόηση του πώς διαμορφώνονται τα δομικά στοιχεία της ζωής σε ολόκληρο τον Γαλαξία.
Από το παρελθόν στο μέλλον
Η δημιουργία ενός πλήρους, τρισδιάστατου χάρτη του ουρανού δεν είναι απλώς μια επίδειξη τεχνολογικής δύναμης. Είναι ένα εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί για δεκαετίες, καθώς οι επιστήμονες θα μπορούν να «επιστρέφουν» στα δεδομένα του SPHEREx για να αναζητήσουν μοτίβα και φαινόμενα που σήμερα ίσως δεν γνωρίζουμε καν ότι υπάρχουν.
Η αποστολή αυτή εντάσσεται σε μια μακρά παράδοση χαρτογράφησης του ουρανού, από τις αρχαίες καταγραφές των αστρονόμων της Μεσοποταμίας έως τις σύγχρονες ψηφιακές βάσεις δεδομένων. Ωστόσο, για πρώτη φορά θα υπάρχει μια σφαιρική και φασματικά πλούσια αποτύπωση, ικανή να αποκαλύψει την ιστορία του σύμπαντος από την αυγή του μέχρι το παρόν.
Το SPHEREx είναι, στην ουσία, ένας «χρονικός χάρτης» – ένα εργαλείο που συνδέει το κοσμικό χθες με το αύριο. Και όπως κάθε μεγάλος χάρτης, του μέχρι πρότινος αχαρτογράφητου δεν θα απαντήσει μόνο σε ερωτήσεις, αλλά θα δημιουργήσει καινούργιες.
Το επίσημο Βίντεο της NASA που απεικονίζει την εκτόξευση της αποστολής Spherex στις 11 Μαρτίου 2025.
Το Γεωγράφος.GR σας ενημερώνει υπεύθυνα ότι για την δημιουργία του παρόντος άρθρου χρησιμοποιήθηκε και GenAI και αποτελεί συνδυασμό της τεχνολογίας αυτής με ανθρώπινη διερεύνηση, γνώση και προσαρμογή. Μετά τη δημοσίευσή του, και συγκεκριμένα στις 18 Αυγούστου, πραγματοποιήθηκε λεκτική διόρθωση σε μία πρόταση.