Η κλιματική αλλαγή έχει αναδείξει τη σημασία της μελέτης του κλίματος. Παλαιότερα, πριν το ζήτημα της βιώσιμης ανάπτυξης γίνει επίκαιρο, λέγαμε, για παράδειγμα: «πόσο ωραίο κλίμα έχουμε» ή «δεν έχει καλό κλίμα η τάδε περιοχή γιατί έχει ξηρασία», και ακόμα χρησιμοποιούμε παρόμοιες εκφράσεις.
Στα αρχαία κείμενα, ο όρος «κλίμα» χρησιμοποιείται με διάφορες έννοιες.
Για παράδειγμα, μαθαίνουμε από τον Στράβωνα ότι ο Ίππαρχος, αρχαίος αστρονόμος, χρησιμοποιούσε ένα σύστημα διαχωρισμού του κόσμου σε ζώνες με παράλληλους και μεσημβρινούς, όπου ο κεντρικός παράλληλος περνούσε από τις Ηράκλειες Στήλες και ο κεντρικός μεσημβρινός από την Αλεξάνδρεια. Οι ζώνες αυτές ονομάζονταν «κλίματα», όπως καταλαβαίνουμε από την έκδοση της Κάκτος (πηγή: Στράβων, Γεωγραφικά, τόμος Ι, 12). Άλλες φορές βέβαια, ο Στράβων χρησιμοποιεί τη λέξη «κλίμα» με διαφορετικούς τρόπους σε διάφορα σημεία.
Συμπεραίνουμε ότι το ακριβές νόημα της λέξης «κλίμα» σε ένα αρχαίο κείμενο μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το πλαίσιο. Μια πρόταση όπως: «Πρέπει να μελετήσουμε τα κλίματα για να καταλάβουμε ποια από τις δύο πόλεις είναι πιο βόρεια», μπορεί να έχει διαστρεβλωμένη σημασία για κάποιον που δεν γνωρίζει πώς χρησιμοποιείται η έννοια του κλίματος στο εν λόγω κείμενο.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι, ακόμα και με την έννοια του κλίματος όπως έχει καθιερωθεί στις μέρες μας, το «διαστρεβλωμένο» συμπέρασμα που προκύπτει διαβάζοντας την παραπάνω πρόταση σε ένα αρχαίο κείμενο είναι ορθόν. Δηλαδή, μπορούμε να καταλάβουμε ποια περιοχή βρίσκεται βορειότερα μελετώντας το κλίμα της (σύμφωνα με τη σύγχρονη έννοια των καιρικών, μετεωρολογικών, περιβαλλοντικών, γεωγραφικών και άλλων συνθηκών και παραμέτρων), καθώς αυτά τα στοιχεία αλληλοσυνδέονται. Για παράδειγμα, η συνεχής ύπαρξη πολύ χαμηλών θερμοκρασιών για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να υποδηλώνει ότι βρισκόμαστε είτε σε μεγάλο υψόμετρο είτε κοντά στους πόλους, συνειρμοί που εμφανίζονται συχνά και στα κείμενα του Στράβωνα. Άσχετα από το πολύ πιθανό ενδεχόμενο ότι γίνεται αναφορά στα κλίματα ως ζωνών που προκύπτουν από συστήματα παράλληλων και μεσημβρινών.
Στάθης Γ. Αραποστάθης
Γεωγράφος, Ανεξάρτητος μεταδιδακτορικός ερευνητής.