Δεν πάει πολύς καιρός από το περιστατικό, όταν ο πρόεδρος Ζελένσκι επισκέφθηκε τον πρόεδρο Τραμπ. Σε εκείνο το διάστημα αρχίσαμε να ακούμε στις ειδήσεις για σπάνιες γαίες, οι οποίες πέφτουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Κατ’ επέκταση άρχισαν να επηρεάζουν κι αυτές τις γεωπολιτικές ισορροπίες και την πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία.
Αλήθεια όμως, τι είναι αυτές οι σπάνιες γαίες και ποια η χρησιμότητά τους;
Οι σπάνιες γαίες αποτελούν μια ομάδα 17 χημικών στοιχείων που χρησιμοποιούνται σε πολλές τεχνολογίες, ιδιαίτερα στην πράσινη βιομηχανία.
Ορισμένα από αυτά είναι:
- Νεοδύμιο (Nd): Χρησιμοποιείται στους μόνιμους μαγνήτες των ανεμογεννητριών και των ηλεκτροκινητήρων, σημαντικό για την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
- Δυσπρόσιο (Dy): Προστίθεται στους μαγνήτες νεοδυμίου για να αυξήσει τη θερμική σταθερότητά τους, κάνοντάς τους απαραίτητους σε ανεμογεννήτριες και ηλεκτρικά οχήματα.
- Πρασεοδύμιο (Pr): Συμμετέχει επίσης στην κατασκευή μόνιμων μαγνητών υψηλής απόδοσης, απαραίτητοι για πολλές εφαρμογές, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα.
- Τέρβιο (Tb): Ένα ακόμα στοιχείο που χρησιμοποιείται στους μαγνήτες νεοδυμίου-σίδηρου-βορίου, καθώς και σε φωτιστικά LED.
- Σαμάριο (Sm): Παίζει κι αυτό ρόλο στην κατασκευή ισχυρών μαγνητών, οι οποίοι αντέχουν σε υψηλές θερμοκρασίες. Είναι ακόμη σημαντικό για ορισμένα στρατιωτικά και βιομηχανικά προϊόντα, καθώς και για την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας.
Ορυκτό, Σαμάριο, Sm
- Λανθάνιο (La): Χρησιμοποιείται στους καταλύτες και σε μπαταρίες νικελίου-υδριδίου μετάλλου (NiMH), που χρησιμοποιούνται στα υβριδικά οχήματα.
Όσο η αειφόρα οικονομία επιφέρει τάσεις όπως ηλεκτρικά αυτοκίνητα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η σχετική ζήτηση θα αυξάνεται.
Που βρίσκονται τέτοια κοιτάσματα;
Σημειώνεται ότι κοιτάσματα σπάνιων γαιών βρίσκονται σε διάφορες περιοχές του κόσμου, αλλά η εξόρυξη και η παραγωγή τους πραγματοποιείται σε συγκεκριμένες χώρες. Αναλυτικότερα:
- Κίνα: Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός σπάνιων γαιών στον κόσμο, με πάνω από το 60-70% της παγκόσμιας παραγωγής. Η περιοχή Baotou στην Εσωτερική Μογγολία είναι η πιο γνωστή περιοχή εξόρυξης.
- Ηνωμένες Πολιτείες: Το ορυχείο Mountain Pass στην Καλιφόρνια είναι η κύρια πηγή σπάνιων γαιών στις ΗΠΑ. Ήταν το μεγαλύτερο ορυχείο σπάνιων γαιών στον κόσμο πριν από τη δεκαετία του 1990, πριν η Κίνα κυριαρχήσει στην αγορά.
- Αυστραλία: Η Αυστραλία είναι ένας σημαντικός παγκόσμιος παίκτης με κοιτάσματα σπάνιων γαιών. Στο ορυχείο Mount Weld, εξορύσσονται σπάνιες γαίες.
- Βραζιλία: Η Βραζιλία διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα σπάνιων γαιών και συμμετέχει στην παραγωγή τους, αν και σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με την Κίνα και την Αυστραλία.
- Ρωσία: Η Ρωσία διαθέτει κοιτάσματα σπάνιων γαιών, με εξορυκτικές δραστηριότητες που αναμένεται να ενταθούν στο μέλλον, καθώς οι ανάγκες για πράσινη τεχνολογία αυξάνονται.
- Βιετνάμ: Το Βιετνάμ έχει μεγάλα αποθέματα σπάνιων γαιών και αναμένεται να αυξήσει την παραγωγή του, καθιστώντας το μια ανερχόμενη χώρα στον τομέα αυτό.
- Μιανμάρ (Βιρμανία): Η Μιανμάρ αποτελεί σημαντικό προμηθευτή σπάνιων γαιών, με μεγάλες ποσότητες να εξάγονται στην Κίνα για επεξεργασία.
- Νορβηγία: Η Νορβηγία διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα σπάνιων γαιών και υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την εξόρυξη τους. Οι νορβηγικές αρχές εξετάζουν την εκμετάλλευση κοιτασμάτων στην ξηρά αλλά και στο βυθό της θάλασσας, καθώς η χώρα διαθέτει μεγάλες εκτάσεις στην Αρκτική και στον βορρά που είναι πλούσιες σε ορυκτούς πόρους.
- Καναδάς: Αν και δεν είναι μεγάλος παραγωγός ακόμα, ο Καναδάς διαθέτει μεγάλα κοιτάσματα και γίνεται σημαντικός παίκτης, με επενδύσεις σε νέες εξορυκτικές εγκαταστάσεις.
Πώς μπαίνει στο προσκήνιο η Ουκρανία;
Ουκρανία: Η Ουκρανία διαθέτει επίσης σημαντικά κοιτάσματα σπάνιων γαιών, ιδιαίτερα στις ανατολικές και νότιες περιοχές της χώρας. Τα κοιτάσματα αυτά θα μπορούσαν να έχουν στρατηγική σημασία για την Ευρώπη, καθώς μπορούν να μειώσουν την εξάρτηση από την Κίνα για την προμήθεια των συγκεκριμένων ορυκτών. Οι ΗΠΑ είδαμε ότι ενδιαφέρονται επίσης για την διαθεσιμότητα αυτών των ορυκτών, που χρησιμοποιούνται στην πράσινη βιομηχανία.
Η γεωπολιτική κατάσταση, ωστόσο στην Ουκρανία επιφέρει αβεβαιότητες, σε ό,τι αφορά την εκμετάλλευση αυτών των κοιτασμάτων. Παρ’ όλα αυτά, Ευρώπη, ΗΠΑ και άλλες χώρες βλέπουν την Ουκρανία ενδεχομένως ως πιθανό προμηθευτή σπάνιων γαιών στο μέλλον.
Η εξόρυξη σπάνιων γαιών έχει περιβαλλοντικές συνέπειες, λόγω των τοξικών αποβλήτων που δημιουργούνται. Η ζήτησή όμως, για τις σπάνιες γαίες συνεχίζει να αυξάνεται λόγω της τεχνολογικής τους σημασίας.