Καθώς ο πληθυσμός της γης αυξάνεται, η επαρκής κάλυψη των διατροφικών αναγκών κάνοντας χρήση πηγών παραδοσιακών πρωτεϊνών αποτελεί πρόκληση.
Ο παγκόσμιος πληθυσμός της γης αναμένεται να αυξηθεί κατά 2 δισεκατομμύρια ανθρώπων στα επόμενα 30 χρόνια ενώ η παραγωγή κρέατος πιθανότατα θα διπλασιαστεί την ίδια περίοδο ώστε να καλύψει τις απαιτήσεις. Οι προβλέψεις αυτές οδηγούν σε σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθώς η εκτροφή ζώων απαιτεί μεγάλες εκτάσεις γης – 70% του συνόλου χρησιμοποιείται για αγροτικές δραστηριότητες – και η παραγωγή ρύπων του θερμοκηπίου φτάνει ως το 18% του συνόλου.
Νέες πηγές πρωτεινών χρειάζονται για τα ζώα επίσης. 14 εκατομμύρια σόγια beans εισάγονται από την ΕΕ κάθε χρόνο ώστε να θρέψουν ζώα όπως γουρούνια, κότες και βοοειδή. Που σημαίνει εκτός του ότι η ΕΕ εξαρτάται από τις εισαγωγές, η μεταφορά τους συντελεί αυξητικά στη μόλυνση του πλανήτη.
‘Η Ευρώπη στο σύνολό της πρέπει να είναι πιο αυτάρκης σε ότι αφορά την τροφή’, υποστηρίζει ο Birgir Örn Smárason, ερευνητής βιώσιμης παραγωγής τροφής στην εταιρεία Matis, στην Ισλανδία.
Και αν η Ευρώπη θέλει να πετύχει τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, οι βιώσιμες πηγές πρωτεϊνών θα πρέπει να παίξουν έναν σημαντικό ρόλο. Βρώσιμα έντομα, για παράδειγμα, μπορούν να εκτραφούν, χρησιμοποιώντας 50% με 90% λιγότερη γη σε αντίθεση με τις παραδοσιακές μορφές παραγωγής καθώς και 100 φορές λιγότερους ρύπους θερμοκηπίου.. Επιπρόσθετα, μπορούν να τραφούν με βιολογικά απόβλητα – φαγητό που πετιέται και που συχνά καταλήγει σε χωματερές.
Ανεξάρτητα από την πολλά υποσχόμενη χρήση εντόμων ως πηγής πρωτεϊνών, η χρήση τους ως φαγητού ζώων και ανθρώπων χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Στα τεχνικά προβλήματα περιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να ανατραφούν σε μεγάλες ποσότητες. Η νομοθεσία είναι ένα θέμα επίσης. Η τρέχουσα Ευρωπαϊκή νομοθεσία επιτρέπει την χρήση εντόμων για την εκτροφή υδατοκαλλιεργειών αλλά όχι ζωικού κεφαλαίου. Παρ’ όλα αυτά, απαλλαγές αναμένεται να γίνουν σύντομα για τα πουλερικά και τους χοίρους. Και τα έντομα ως “niche” τροφή για ανθρώπους πωλούνται σε λίγες χώρες, κάτι που αναμένεται να αλλάξει σύντομα καθώς η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλούς Διατροφής αναμένεται να εγκρίνει μερικές συγκεκριμένες κατηγορίες βρώσιμων εντόμων για ανθρώπινη κατανάλωση αυτόν το χρόνο.
Στην Ευρώπη, υπάρχει βεβαίως και το εμπόδιο της κουλτούρας καθώς υπάρχει και ο παράγοντας της αηδίας που προκαλείται όταν τρως έντομα. Σε Ασιατικές, Αφρικανικές και ΛατινοΑμερικάνικες χώρες, τα έντομα αποτελούν σύνηθες συστατικό σε δίαιτες περίπου 2 δις ανθρώπων, δήλωσε ο Smárason. Η αποδοχή ανάμεσα στους Ευρωπαίους όμως είναι ένα θέμα που πολλοί ερευνητές ελπίζουν να αντιμετωπίσουν.
‘Η Ευρώπη στο σύνολό της πρέπει να γίνει πιο αυτάρκης σε ό,τι αφορά την τροφή.’
Birgir Örn Smárason, Matis, Reykjavik, Iceland
Εναλλακτικές για πρωτεΐνες
Ο Smárason και οι συνάδελφοί του πιστεύουν ότι έντομα, όπως οι ακρίδες για ανθρώπινη κατανάλωση και οι αλογόμυγες για τα ζώα, μπορούν να αναδειχθούν σε πολλά υποσχόμενες εναλλακτικές πρωτεΐνης που μπορούν και να παραχθούν τοπικά, όπως επίσης και τα μικροφύκια και οι λεγόμενες μικροβιακές πρωτεΐνες. Οι ερευνητές εξετάζουν πως θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν την παραγωγή αυτών των πρωτεϊνών για τη διατροφή τόσο των ανθρώπων αλλά και των ζώων ως μέρος του ερευνητικού προγράμματος NextGenProteins
Τα μικροφύκια, για παράδειγμα, είναι ακριβά στην παραγωγή τους. Η ερευνητική ομάδα όμως, συνεργάζεται με μία Ισλανδική εταιρεία η οποία επιστράτευσε ένα γεωθερμικό ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό, χρησιμοποιώντας τη βιώσιμα παραγόμενη ενέργεια, τα πλεονάσματα ζεστού και κρύου νερού καθώς και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, με στόχο τη μείωση του κόστους. ‘Είναι μία μοναδικά βιώσιμη διαδικασία’ δήλωσε ο Smárason.
Εταιρείες που παράγουν φαγητό συμμετέχουν στο εν λόγω πρόγραμμα. Έχουν εφεύρει διάφορες ιδέες σχετικά με την εναλλακτική παραγωγή πρωτεΐνης από υποκατάστατα κρέατος μέχρι συγκεκριμένα αφεψήματα που ελπίζουν να πουλήσουν στην αγορά. Ο Smárason και οι συνάδελφοί του θα συνεχίζουν να ερευνούν τη θέληση των καταναλωτών να εντάξουν αυτού του είδους τις λύσεις στη δίαιτά τους.
‘Οργανώνουμε ομάδες καταναλωτών σε διάφορες χώρες που θα μαζεύουν αυτού του είδους την πληροφορία’ δήλωσε ο Smárason. Προσθέτει ακόμη ότι είναι σημαντικό να προωθήσουμε στους καταναλωτές λόγους για την κατανάλωση εναλλακτικών πρωτεϊνών.
Εδώ και περίπου μισό χρόνο, όπου ξεκίνησε το εν λόγω πρόγραμμα, συγκεντρώνεται πληροφορία σχετικά με 3 πρωτεΐνες, τα θρεπτικά συστατικά τους, τη δομή και τη διαλυτότητά τους. Παρόλο που έχουν παρόμοιο περιεχόμενο, που αποτελεί από 50% ως 65% της μάζας, διαφέρουν σε λιπαρά. Π.χ. τα έντομα είναι υψηλά σε λιπαρά ενώ τα μικροφύκη είναι σχεδόν μηδενικά. Τα χαρακτηριστικά τους θα είναι χρήσιμα για την ανάπτυξη συγκεκριμένων προϊόντων διατροφής ή για την εκτροφή ζώων που απαιτείται να έχουν συγκεκριμένα διατροφικά standards.
Στους επόμενους μήνες, τα μέλη της ομάδας θα διεξάγουν τεστς σε ζώα ώστε να δουν πως η ανάπτυξη και η υγεία τους επηρεάζεται ανάλογα με την κατανάλωση διαφορετικών ποσοτήτων αυτών των τριών ειδών πρωτεϊνών. Αρχικά μικρής κλίμακας tests θα γίνουν σε σολωμούς και λαβράκια. Θα πρέπει να εστιάσουν στη μέγιστη συμπερίληψη των διαφορετικών πρωτεϊνών στη διατροφή ώστε να πολλαπλασιάζουν τη διαδικασία, δήλωσε ο Smárason.
Υποκατάστατα
Η απόδειξη ότι οι εναλλακτικές πρωτεϊνών μπορούν να είναι θρεπτικά υποκατάστατα, αποτελεί μόνο ένα μέρος του παζλ.
Η παραγωγή τους σε μεγάλη κλίμακα θα χρειαστεί να είναι βιώσιμη και οικονομικά εφικτή, ώστε να χρησιμοποιηθούν κατά κόρον. Τα έντομα, π.χ. εκτρέφονται ήδη σε μικρές ποσότητες αλλά είναι πιο ακριβή πηγή πρωτεΐνης συγκριτικά με τα προϊόντα σόγιας. ‘Μεγαλώνοντας όμως την κλίμακα, μπορεί να μειωθεί το συνολικό κόστος,’ είπε ο Dr Teun Veldkamp, ερευνητής στη διατροφή ζώων στο Wageningen Livestock Research in Wageningen, στην Ολλανδία.
Αναφορικά με αυτό,ο Dr Veldkamp και οι συνάδελφοί του εστιάζουν στην περαιτέρω ώθηση της ποιότητας των εντόμων που παράγονται στην Ευρώπη βελτιώνοντας τεχνολογίες και παράγοντας νέες τεχνικές ως μέρος του προγράμματος SUSINCHAIN.
Τεχνολογίες αποξήρανσης όπως τα μικροκύματα ή τα χαμηλής ενέργειας beam systems, που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία φρούτων και λαχανικών, θα δοκιμαστούν και στην παραγωγή τροφών με βάση τα έντομα. Τα tests αυτά διεξαχθούν σε ψάρια, κοτόπουλα και χοιρίδια ώστε να δουν πως αντιδρούν σε διαφορετικούς τύπους “εντομοτροφών”. ‘Θα μετρήσουμε την απόδοση των ζώων αυτών αναλυτικά,’ ανέφερε ο Dr Veldkamp.
Το πρόγραμμα αυτό, στοχεύει ακόμη στην ανάπτυξη νέων τροφών για τα έντομα. Μπορούν να εκτρέφονται από χορτοφαγικά απόβλητα όπως οι φλούδες πατάτας και άλλα υποπροϊόντα της επεξεργασίας ντομάτας. ‘Ψάχνουμε να κάνουμε μία standard μίξη ώστε να μεγαλώσουμε τα έντομα καθώς με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε πιο “συνεχή” ποιότητα,’ είπε ο Dr Veldkamp.
Μέλη της ομάδας θα αναπτύξουν διατροφικά προϊόντα για ανθρώπους. Αντί για προϊόντα όπου τα έντομα είναι ορατά, όπως μπισκότα με κομμάτια κατσαρίδων, θα φτιάχνουν “εντομοκρέας” που θα διοχετεύεται σε βασικά διατροφικά προϊόντα όπως μακαρόνια και αρτοποιήματα.
Από τότε που το πρόγραμμα ξεκίνησε, τον τελευταίο Οκτώβριο, έχουν ήδη βγει έξι νέα προϊόντα όπως φαλάφελ, πίτες, και ψιλοκομμένο κρέας το οποίο τώρα θα περάσει από ειδικά καταναλωτικά τεστς. ‘Εστιάζουμε σε προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση, γιατί πιστεύουμε ότι με αυτόν τον τρόπο η κοινωνία θα έχει το μεγαλύτερο όφελος,’ είπε ο Dr Veldkamp.
Όταν το πρόγραμμα τελειώσει, το 2023, ο Dr Veldkamp ελπίζει ότι τα αποτελέσματα θα ενθαρρύνουν νέες εταιρείες να ξεκινήσουν την εκτροφή εντόμων και υπάρχουσες εταιρείες να την εντατικοποιήσουν. Ο στόχος είναι υπάρξει θεαματική αύξηση σε ότι αφορά την παραγωγή αλλά και τη δημιουργία θέσεων εργασίας ως το 2025, καθώς η αντικατάσταση ζωικής πρωτεΐνης κατά 20% στο ανθρώπινο φαγητό και κατά 10% στην εκτροφή ζώων.
‘Η γνώση που αποκομίστηκε στο εν λόγω πρόγραμμα, θα πρέπει να φανεί ενδιαφέρουσα σε εταιρείες διατροφής,’ δήλωσε ακόμη ο Dr Veldkamp.
The research in this article was funded by the EU. If you liked this article, please consider sharing it on social media.
This post Insects could help increase Europe’s food self-sufficiency but will they catch on? was originally published on Horizon: the EU Research & Innovation magazine | European Commission.