Σε ένα τοπίο γεμάτο καταγάλανες λίμνες και καταπράσινα δάση, είναι τα παλιά κτίρια από κόκκινα τούβλα που αφηγούνται την ιστορία της βιομηχανικής κληρονομιάς του Τάμπερε. Τα πρώην εργοστάσια, που κάποτε στέγαζαν την παραγωγή μηχανών και λινών, εξακολουθούν να κυριαρχούν στην αρχιτεκτονική αυτής της φινλανδικής περιοχής.
Παρόλο που ο βρυχηθμός των βιομηχανικών μηχανημάτων έχει από καιρό σβήσει, το «πνεύμα του Τάμπερε», όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, παραμένει βαθιά ριζωμένο στην περιοχή.
«Το Τάμπερε έχει τη φήμη ότι είναι καινοτόμο», δήλωσε η Tanja Tyvimaa, ανώτερος ειδικός στην πόλη του Τάμπερε, τη μεγαλύτερη πόλη της περιοχής. «Αν υπάρχει ένας καλός λόγος για να ξεκινήσουμε έναν πιλότο και να δοκιμάσουμε μια νέα προσέγγιση, απλά το κάνουμε».
Περιοχή κυκλικής οικονομίας
Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η περιοχή του Τάμπερε είναι μία από τις 12 πιλοτικές περιοχές που επιλέχθηκαν για να λάβουν εξατομικευμένη υποστήριξη από εμπειρογνώμονες της κυκλικής οικονομίας στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της ΕΕ για τις κυκλικές πόλεις και περιφέρειες (CCRI).
Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο μόνοι μας, αλλά μπορούμε να τον κατευθύνουμε προς τη σωστή κατεύθυνση.
Tanja Tyvimaa, πόλη του Τάμπερε
Η CCRI ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2021 και αποτελεί μέρος της ευρύτερης προσπάθειας της ΕΕ να βοηθήσει τις πόλεις να χρησιμοποιούν τους πόρους πιο αποτελεσματικά και να μειώνουν τα απόβλητα. Συγκεντρώνει περισσότερες από 140 πόλεις, κωμοπόλεις και περιφέρειες σε ολόκληρη την Ευρώπη για να ηγηθούν της στροφής προς έναν πιο κυκλικό και βιώσιμο τρόπο ζωής.
Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί επίσης βασικό μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας – του συνολικού σχεδίου της ΕΕ για την ανάπτυξη της οικονομίας με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος. Δεδομένου ότι οι τοπικές κοινότητες διαχειρίζονται το μεγαλύτερο μέρος των πόρων της Ευρώπης, οι πόλεις και οι περιφέρειες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην υλοποίηση αυτού του πράσινου οράματος.
«Πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτό το ζήτημα σε επίπεδο πόλεων και περιφερειών», δήλωσε ο Tyvimaa, ειδικός σε θέματα βιώσιμης στέγασης και κατασκευών.
«Αν ζητήσουμε από τις ιδιωτικές εταιρείες να επικεντρωθούν στην κυκλικότητα, ο δημόσιος τομέας πρέπει να δώσει το παράδειγμα. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο μόνοι μας, αλλά μπορούμε να τον κατευθύνουμε προς τη σωστή κατεύθυνση».
Κατασκευή χωρίς απόβλητα
Οι βασικοί πυλώνες της κυκλικής οικονομίας θα μπορούσαν να περιγραφούν ως επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανακαίνιση και ανακύκλωση. Αντί να παράγονται συνεχώς νέα αγαθά, όπως γίνεται στην τρέχουσα γραμμική οικονομία, το σύστημα στοχεύει στη μείωση των αποβλήτων και στην παράταση του κύκλου ζωής των υφιστάμενων προϊόντων.
Η περιοχή του Τάμπερε, με 23 δήμους, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της πόλης του Τάμπερε, έχει ήδη κάνει σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της κυκλικής οικονομίας. Βασική εστίαση αυτών των προσπαθειών είναι ένας από τους μεγαλύτερους κλάδους της περιοχής: οι κατασκευές.
Ο κατασκευαστικός τομέας συμβάλλει σημαντικά στις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Στην ΕΕ, τα κτίρια αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και παράγουν πάνω από το ένα τρίτο των συνολικών αποβλήτων της ΕΕ.
Η κατάσταση δεν διαφέρει στη Φινλανδία, όπου μόνο ο κατασκευαστικός κλάδος ευθύνεται για το 30% όλων των εκπομπών CO₂, σύμφωνα με την Karoliina Tuukkanen από το Circular Pirkanmaa, ένα δημόσια χρηματοδοτούμενο κέντρο ανάπτυξης της κυκλικής οικονομίας στην περιοχή του Τάμπερε.
Σε στενή συνεργασία με το Συμβούλιο της Περιφέρειας του Τάμπερε, το Circular Pirkanmaa επικεντρώνεται στη βελτίωση των πρακτικών κυκλικής οικονομίας στον κατασκευαστικό τομέα. Αυτό περιλαμβάνει τη στέγαση, την ανάπτυξη υποδομών και τις βιομηχανικές ροές υλικών.
«Στοχεύουμε πολύ ψηλά», δήλωσε ο Tuukkanen. «Στόχος μας είναι να επιφέρουμε συστημική αλλαγή. Πρέπει να γίνουν γρήγορα μεγάλες αλλαγές για να μειώσουμε τη μεγάλη εξάρτησή μας από τους φυσικούς πόρους».
Όπως είπε ο Tuukkanen, το Circular Pirkanmaa αναζητά τρόπους για να ενσωματώσει τις αρχές της κυκλικής οικονομίας στα σχέδια και τις επιχειρηματικές στρατηγικές των δήμων.
Ένα βασικό επίτευγμα είναι η ανάπτυξη νέων κριτηρίων για την κατασκευή υποδομών, διασφαλίζοντας ότι η κυκλικότητα αποτελεί πλέον βασική απαίτηση στους δημόσιους διαγωνισμούς στο Τάμπερε.
«Πρόκειται για μια μεγάλη αλλαγή», δήλωσε ο Tuukkanen. «Οι δημόσιες συμβάσεις συνεπάγονται σημαντικές δαπάνες και επιρροή. Αλλάζοντας τους κανόνες της, μπορούμε να έχουμε πραγματικό αντίκτυπο».
Από το παλιό στο νέο
Η περιφέρεια του Τάμπερε προωθεί επίσης ενεργά την επαναχρησιμοποίηση υλικών από αποδομημένα κτίρια, συμπεριλαμβανομένων των τούβλων και του σκυροδέματος. Για παράδειγμα, οι πόλεις Nokia και Orivesi έχουν ανακτήσει και σχεδιάζουν να επαναχρησιμοποιήσουν συνολικά 42 000 τούβλα σε τοπικά κατασκευαστικά έργα.
Ένα άλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο ReCreate, το οποίο επικεντρώνεται στην επαναχρησιμοποίηση του προκατασκευασμένου σκυροδέματος για κυκλικές κατασκευές. Με τη συμμετοχή εταίρων από το Τάμπερε και άλλες περιοχές της Φινλανδίας, των Κάτω Χωρών, της Γερμανίας, της Σουηδίας και της Κροατίας, η ομάδα του έργου στοχεύει στην αποδόμηση και επαναχρησιμοποίηση στοιχείων σκυροδέματος από κτίρια που έχουν περατωθεί.
«Αυτά τα στοιχεία σκυροδέματος δεν είχαν αρχικά σχεδιαστεί για αποσυναρμολόγηση, αλλά μέχρι στιγμής έχουμε επιτύχει αρκετά», δήλωσε η Satu Huuhka, καθηγήτρια βιώσιμης ανακαίνισης στο Πανεπιστήμιο του Τάμπερε.
Η αντικατάσταση νεοκατασκευασμένων υλικών με επαναχρησιμοποιημένα προσφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα. «Το αποτύπωμα άνθρακα των επαναχρησιμοποιούμενων στοιχείων είναι μόλις το 5% του αποτυπώματος άνθρακα των νεοπαραγόμενων», δήλωσε η Huuhka, η οποία συντονίζει την πρωτοβουλία ReCreate.
Στόχος μας είναι να επιφέρουμε συστημική αλλαγή.
Karoliina Tuukkanen, Circular Pirkanmaa
Στο πλαίσιο του έργου τους, οι εταίροι του ReCreate έχουν πραγματοποιήσει πιλοτικές εφαρμογές αποδόμησης και επαναχρησιμοποίησης. Αυτό περιλαμβάνει τη διάσωση δομικών στοιχείων από πραγματικά κτίρια που βρίσκονται στο τέλος του κύκλου ζωής τους και την ενσωμάτωσή τους σε νέες κατασκευές, όπως μια πολυκατοικία και ένα περίπτερο έκθεσης.
Σύμφωνα με τον Huuhka, η διαδικασία έχει αποδειχθεί τεχνικά βιώσιμη και ασφαλής.
«Τα κτίρια αυτά δεν παροπλίστηκαν λόγω δομικών αστοχιών, αλλά μάλλον λόγω των εξελισσόμενων αστικών και κοινωνικών αναγκών, γεγονός που μας επιτρέπει να διασφαλίσουμε την ποιότητα των επαναχρησιμοποιούμενων υλικών», δήλωσε η ίδια.
Η ομάδα ReCreate εξεπλάγη ευχάριστα από το πόσο απλή αποδείχθηκε η διαδικασία αποδόμησης, πρόσθεσε ο Huuhka. «Στην πραγματικότητα, ορισμένοι από τους βιομηχανικούς εταίρους μας έχουν ήδη αρχίσει να εφαρμόζουν τις μεθόδους μας σε εμπορικά έργα».
Διάχυση της γνώσης
Η επόμενη πρόκληση είναι να μάθουμε πώς να σχεδιάζουμε κτίρια χρησιμοποιώντας επαναχρησιμοποιημένα προϊόντα.
«Ο σχεδιασμός και η αρχιτεκτονική θα πρέπει να προσαρμοστούν επειδή εργαζόμαστε με υπάρχοντα στοιχεία που έρχονται με προκαθορισμένες διαστάσεις, χαρακτηριστικά και φέρουσες ικανότητες», δήλωσε ο Huuhka.
Για την υποστήριξη αυτής της αλλαγής, η πόλη του Τάμπερε αναπτύσσει κατευθυντήριες γραμμές για αρχιτέκτονες και ενσωματώνει τις αρχές της κυκλικής οικονομίας στο νέο χάρτη πορείας της για την κλιματική ουδετερότητα.
«Η ελπίδα μας είναι ότι σε πέντε χρόνια, οι πρακτικές της κυκλικής οικονομίας δεν θα θεωρούνται πλέον εξαιρετικές – θα αποτελούν απλώς ένα τυπικό μέρος της κατασκευαστικής διαδικασίας», δήλωσε ο Tyvimaa.
Η δημιουργία γνώσεων και η ευρεία διάθεσή τους είναι ένα κρίσιμο βήμα στην πράσινη μετάβαση, πρόσθεσε. «Η κύρια πρόκληση στην εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας είναι η έλλειψη πρακτικής εμπειρίας και τεχνογνωσίας».
Σε αυτό το σημείο πρωτοβουλίες όπως το CCRI μπορούν να κάνουν την πραγματική διαφορά βοηθώντας την Ευρώπη να γίνει πιο κυκλική.
«Η CCRI είναι ζωτικής σημασίας για την ανταλλαγή γνώσεων και τον καθορισμό σημείων αναφοράς», δήλωσε ο Tuukkanen. «Πολλές από τις πρακτικές που αναπτύχθηκαν εδώ στη Φινλανδία θα μπορούσαν εύκολα να προσαρμοστούν αλλού – και το αντίστροφο. Είναι ζωτικής σημασίας να συνδεόμαστε και να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλον».
Η έρευνα στο παρόν άρθρο χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα «Ορίζοντας» της ΕΕ και αναδημοδιεύθηκε στο Γεωγράφος.gr. Οι απόψεις των συνεντευξιαζόμενων δεν αντανακλούν απαραίτητα τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ούτε βεβαίως και τις απόψεις των συντακτών. Αν σας άρεσε αυτό το άρθρο, παρακαλούμε σκεφτείτε να το κοινοποιήσετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.